Ağac Oymacılığııııı 2. Bölüm

4)KESME (DEKUPE) OYMA

Belli kalınlıktaki yüzeylerin üzerine çizilen bir motif, kıl testeresi, fare kuyruğu testere veya dekupaj testere ile kesilip boşaltılarak yapılan oymaya kesme oyma denir. Yüzler düz kalabildiği gibi istenilen biçime uygun olarak da şekillendirilebilinir. Kesme oymalar dekorasyon, mobilya, müzik aletleri, kafes çerçeve ve süs eşyaları yapımında çok kullanılır.

Aplike oyma: Kesme oyma tekniği ile kesilen parçaların dışa gelen yüzeylerin motife uygun yontularak biçimlendirildikten sonra kullanılmasına aplike oyma denir.

Burada tek tek elde edilen parçalara Aplik, bu apliklerin bir yüzeye yapıştırılmasına da Aplike denir.

Aplikler kesildikten sonra düzgün bir yüzey üzerine araya kağıt konmak suretiyle yapıştırılır. Üst yüzeyi, oyma kalemleri ile yarım yuvarlak .balık sırtı ya da motife uygun yontularak biçimlendirilir. Yüzeyler zımpara ile temizlendikten sonra yüzeyden kaldırılır .Tabanındaki kağıtlar çıkarılır. Esas yüzeye istenilen kompozisyonlarda yapıştırır.

Aplike oyma, Yarı klasik mobilyaların kapak ve çekmece yüzeylerinde,korniş gibi dekoratif işlerde çok kullanılır.

5)DOĞAL ŞEKİL OYMACILIĞI (ÜÇ BOYUTLU HEYKEL OYMACILIĞI)

En güç oyma tekniğidir, heykel oymacılığı yapabilmek için özel yeteneğe yeteri kadar anatomi ve biyoloji bilgisine sahip olmak gerekir. Çünkü konusu genelde canlıdır. Canlıyı bütün özelikleriyle eser halinde canlandırmaktır. Bu konuda yetişen büyük sanatkarlar ,devrinin yaşantısını yansıtan bir çok eseri bize armağan etmişlerdir.

Ağaç Oyma Kalemleri

Değişik gövde ve uç yapısında hazırlanan çeşitli oyma kavislerine uyacak şekilde takım çeliğinden yapılan kesici aletlere oyma kalemleri denir .

Oyma motifleri bir takım eğri çizgi ve kavislerden oluşmuştur. Bu yüzden oyma kalemleri kavisli ve değişik gövde yapısındadırlar.

Oyma Kalemlerinin Yapısı Ve Özellikleri
1-Gövde :

Oyma kalemlerine şekil ve isim veren kısımdır, Oyma kalemleri gövde yapılarına göre 3 kısma ayrılır.

1- Düz gövdeli oyma kalemleri

2-Eğri gövdeli oyma kalemleri

2-Karışık gövdeli oyma kalemleri

Gövdelerinin sap pabucundan ağıza doğru incelmesi darbeyle çalışmada direnç, ağızın bilenmesinde de kolaylık sağlar.

Gövde, kare kesitli olarak uca bağlandığı gibi, çeşitli oluklar halinde ağıza kadar inerek devam eder.

A-Gövde sırtı:

Taşlanmış ama parlatılmamıştır. Önemli olan düzgün bir şekilde taşlanmış olmasıdır. Eğri kalemlerde yapacağımız yüksek bir darbede kırılmasına sebep olur. Kalınlığı gövde dibine doğru artar,genişliği bir süre sonra gövde dibine doğru azalır.

B-Gövde dibi:

Sap kısmıyla gövdenin birleştiği yerdedir. Oyma kalemleri ağız uç kısmından gövde dibine doğru kalemin kalınlığı artar, genişliği azalır.

C-Oluk:

Bölüm oyma kalemleri oluk biçimlidir. Keçi tırnağı tabir edilen (V) şeklinde oluk biçimleri de vardır. Oluk içi düzgün bir şekilde taslanmış ve parlatılmıştır. Çalışma esnasında kişinin fazla bir kuvvet vermeden çalışması için oluk biçimi verilmiştir.

D-Kuyruk:

Ahşap sap kısmına geçerek gövde ile sap kısmını birleştiren,madeni kısım sap içerisinde dönmemesi için kare kesitli, basit bir daralma gösteren şekli vardır.

2-Ağız (Kesici Uç):

Düz ve eğri gövdeli oyma kalemlerinde ağız kesici kısmıdır. Kaşık gövdeli oyma kalemlerinde ise gövde anlamında kullanılır. Bu aletlerin gövdesini ağaç sapa oyma kalemlerinde gövde kısmı konkav ve konkevs eğrilerle sona erer.

Oyma motifinin kesme ve şekillendirme işi ağızla daha çok ilgilidir. Ağız uç kısmının düzgün olmasına dikkat edilmelidir.

3-Sap:

Darbeye maruz kalan bir bölge olmasından dolayı sağlam bir ağaçtan yapılmalıdır. Bu ağaçlara örnek olarak ;

Dişbudak, Akgürgen, Meşe, Şimsir, Kayın, Akasya, Akçaağaç, Ceviz, kestane v.b.

Ağaç sap kısmının sekizgen veya ongen kesitli olması tercih edilir. Sapı korumak için verniklenmeli, gövde ile sap arasına bilezik takılmalıdır.

Gövde Yapılarına Göre Ağaç Oyma Kalemleri
1-Düz gövdeli oyma kalemleri

2-Eğri gövdeli oyma kalemleri

3-Kaşık gövdeli oyma kalemleri

1-)Düz Gövdeli Oyma Kalemleri

a) Düz oluksuz oyma kalemleri: Oyma işlemi, motiflerin düz hatlı köşelerinin kesiminde kullanılır.

b) Düz gövdeli oluklu oyma kalemleri: Oyma işlemi, motiflerin kavisli olan bölümlerinin kesiminde ve istenilen şekilde motiflerin işlenmesinde kullanılır.

c) Düz gövdeli üçgen oyma kalemleri: Oyma işlemi, motiflerin kenar kesimlerinde, yaprak v.b. motiflerin damar çizgilerinin işlenmesinde kullanılır.

2) Eğri Gövdeli Oyma Kalemleri:

a)Eğri gövdeli oluklu oyma kalemleri: Düz gövdeli oluklu oyma kalemlerinin işlem yapamadığı motiflerin işlenmesinde kullanılır.

b) Eğri gövdeli üçgen oyma kalemleri: Düz gövdeli üçgen oyma kalemleri ile yapamadığımız işleri bu kalemlerle yapabiliriz. Bu kalemler el veya tokmak darbesiyle kullanmalıyız. Bu kalemleri usta kişiler kullanabilir.

***Not: Eğri gövdeli oluksuz oyma kalemi yoktur.

3-) Kaşık Gövdeli Oyma Kalemleri:

a) Kaşık gövdeli oluksuz oyma kalemleri: Kaşık gövdeli oluksuz oyma kalemleri, Kaşık gövdeli içe kavisli oyma kalemleri, Kaşık gövdeli iç kavisli üçgen oyma kalemleri.

b) Kaşık gövdeli dışa kavisli oyma kalemleri: Oluksuz ve üçgen oyma kalemi yoktur. Kaşık gövdeli dışa kavisli oyma kalemleri düz ve eğri gövdeli oyma kalemlerinin yapamadığı ve çok hassas işlemlerde kullanılır.

Oyma Kalemlerinin Numaralandırılma

1-) Düz Gövdeli Oyma Kalemleri: (01,02,03,04,.........10,11)

a) Düz gövdeli oluksuz kalemleri (01,02)

b) Düz gövdeli oluklu kalemleri (03,04,05,......11)

c) Düz gövdeli üçgen kalemleri (39,41,45)

2-) Eğri Gövdeli Oyma Kalemleri: (12,13,14,15,.........20)

a) Eğri gövdeli oluklu oyma kalemleri (12,13,14,15,........20)

b) Eğri gövdeli üçgen oyma kalemleri (40,42,46)

***Not: Eğri gövdeli oluksuz oyma kalemi yoktur.


3-) Kaşık Gövdeli Oyma Kalemleri: (21,22,23,24,........38)

a) Kaşık gövdeli içe kavisli oyma kalemleri (21,22,23,24,........32)

a-1) Kaşık gövdeli İçe kavisli oluksuz oyma kalemleri (21,22,23)

a-2) Kaşık gövdeli içe kavisli oluklu oyma kalemleri (24,25,26............32)

a-3) Kaşık gövdeli içe kavisli üçgen oyma kalemleri (43,44)

b) Kaşık gövdeli dışa kavisli oyma kalemleri (33,34,...............38)

b-1) Kaşık gövdeli dışa kavisli oluklu oyma kalemleri (33,34,................38)

*** Not: Kaşık gövdeli dışa kavisli oluksuz ve üçgen oyma kalemleri yoktur.

1. Numara; oyma kaleminin seri numarasını belirler. Seri nosu oyma kaleminin seride hangi bölümde yer aldığını, ağız uç yapısı ile gövde yapısı hakkında bilgi verir.

2. Numaranın cinsinden oyma kaleminin ağız genişliğini verir.

01 ,02

101 ,102

1001 ,1002 son iki rakam önemlidir.

*** Not: Oyma kalemlerinde ağız genişlikleri 2mm den başlar, 22mm ye kadar çift sayılar şeklinde gider. 25, 30, 35, 40, 60lık oyma kalemleri de vardır.

Düz kalemlerde ise 4mm den başlar çift sayılar şeklinde devam ederek büyür.

Oymada en çok işimize yarayan kalemlerden seri oluşturulur. Bu yüzden kalemlerin hepsini almaya gerek yoktur.


Mobilya Ve Dekorasyonda En Çok Kullanılan Oyma Kalemleri

* 1/4- Düz gövdeli oluksuz oyma kalemi 4mm ağız genişliğinde

* 6/6- Düz gövdeli oluklu oyma kalemi 6mm ağız genişliğinde

*11/2-Düz gövdeli oluklu oyma kalemi 2mm ağız genişliğinde (Damar ve U kalemi adı da denir.)

*18/10-Eğri gövdeli oluklu oyma kalemi 10mm ağız genişliğinde

*13/18-Eğri gövdeli oluklu oyma kalemi 8mm ağız genişliğinde

*24/6 - Kaşık gövdeli içe kavisli oluklu oyma kalemi 6mm ağız genişliğinde

*28/12-Kaşık gövdeli içe kavisli oluklu oyma kalemi 12mm ağız genişliğinde

*36/14-Kaşık gövdeli dışa oluklu oyma kalemi 14mm ağız genişliğinde *39 /12-Düz gövdeli üçgen oymak kalemi 12mm ağız genişliğinde

*42 /10-Eğri gövdeli üçgen oyma kalemi 10mm ağız genişliğinde

*43 /8- Kaşık gövdeli içe kavisli üçgen oyma kalemi 8mm ağız genişliğinde


Oyma Kalemlerinin Bilenmesi

Oyma kalemleriyle çalışmada düz gövdeli kalemler iki takım olarak tertiplenir:

1. Kesme için bilenen kalemler.

2. Oyma temizlemek için bilenen kalemler.

Kesme, yani form sınırlaması için kullanılan kalemlerde ağız açısı 20-22 derecedir.

Elle yontmada ve şekillendirmede aletin kolaylıkla kesmesi amacıyla bu küçültülerek 18-20 dereceye indirilir.

Böylece darbeyle (tokmaklama)kesim yapılan oyma kaleminin ağzı kırılmadan normal bir kesim yaparken, kaba ve temiz formların verilmesinde yalnız el ve pazu kuvvetine bağlı olan çalışmadan rahat ve ağaç yüzeyinden kolay yonga kaldırmayı sağlar.

Oyma kalemlerinin bilenmesinde genellikle şu yol izlenir.

1. Ağız açma

2. Yağ taşında bileme

3. Kılağı düşürme

Ağız Açmaİlk ağız açma kösele taşı dediğimiz su taşlarında yada motorlu zımpara makinelerinde yapılır. Zımpara taşları 60-80 numara olmasıdır. Bileme açısı 16-20 derece arasında yapılır. Motorlu taşlarda bileme sırasında ısınan yüzey sık sık ıslatılarak soğutulmalıdır.

Taşla bilemede ağız, gövdeye dik doğrultuda ve belirli bir keskinlik kazanıncaya kadar yapılır.

Bileme taşın yan ya da üst kısmında, taş yüzeyine dik olarak yapılır.

Bu bilemelerde dışbükey oyma kalemlerinin ağız doğrultusunu bozmadan bir yay eğrisi çizilerek bileme yapmak gerekir. Aksi halde dışbükey, ortası düzelerek yarım ay şeklinde çıkar ki böyle bilinen oluklu kalemin oluk fonksiyonu kalmaz.

Zımpara taşlarında ya da su taşlarında bilemenin bitişi tam bir kesinlik kazandırılamayacağından bilemeye Yağ Taşlarında devam edilir. Yağ taşları doğal ya da yapay yollardan elde edilir. Endüstride doğal taşlar çıkarıldığı bölgenin adını alır. Girit taşı, Malta taşı, (Aynı normal taşlarda olduğu gibi) Hacı Bektaş taşı, Afyon taşı Lüle taşı ve benzerleri gibi.

1. Taşın rengi: Siyaha dönük gri (koyu gri )

2. Taş damarları bileme yüzeyine dik olmalıdır.

*Deneysel kontrolde ise:

*Taş yüzeyine tırnağın sivri tarafı sürtüldüğünde 320-500 numaralı zımpara gibi aşındırma yapmalıdır.

*Üzerine mazot, inceltilmiş yağ, makine yağı ya da zeytin yağı–gaz yağı karışımı ile bileme alet yüzeyinde taşla bir tutuculuk, bir aşınma yaptığı çıkan ses ve alet yüzeyinden izlenmelidir.

*Bileme süresinde taş yüzeyi çizildiğinde yağlanmış koyu yüzey altında beyaz yollar açılmamalıdır (bu iz, taşın çok sert, yağın gözeneklere girmediğini gösterir.

*Taş yüzeyine dökülen yağ çamurlaşmamalıdır.

Yapay Taşlar
Doğal taşlarda olduğu gibi silisyum karpit, silisyum oksit, alimünyum oksitlerin belirli ölçülerde öğütülüp kullanılma yerlerinin özeliğine göre uygun kuvvet ve sertlikte bağlayıcı maddelerle karıştırılmasından meydana gelir.

Bu taşlar zımpara kağıtlarına verilen numaralar gibi (40-60) zımpara ve yağ taşlarına da böyle numaralar verilir. Numaralama, Norton eleklerinden ayrılan zerre (tane) büyüklüklerine göre yapılır.

Ağaç işlerinde motorlu zımpara taşlarında 60-80 numaralı olanlar, genel yağ taşlarında 80-120 numaralı olanlar,oyma aletlerini bilemede 80-400 numaralı yapay taşlar kullanılır.



Doğal taşlarda bu numaralama sistemi yoktur. Yalnız tecrübeler sonucunda bu

ayırımlar yapılabilir.

Doğal taşlarda taşın oluşumu sırasında kalker damarları da karışır, böyle taşlar biley taşının değerini düşürür.



Yağ Taşında Bileme

Örnek olarak (3) nolu oyma kalemini bileyelim:

1. Masa taşında damarsız bir yer tespit edilir.

2. Taş yüzeyi temizlenir ve özel yağ dökülür.

3. Alet pahı taşa yatırılır. Bu acı bozulmadan belli bir mesafe için taş uzunluğunca ileri geri hareket ettirilir.

4. Alet ağzından çıkan kılağı kendiliğinden çıkana kadar devam edilir. Pahlı yüzey çizgisiz bir düzgünlükte olmalıdır.

5. Özel olarak içbükey aletlerin kılağısını düşürmek için yapılan küçük el taşları ile de kılağı içten-dıştan bilemek suretiyle düşürülür. El taşları iç ve dış yüzeye oturtulmalıdır. Bu taşlar daha serttir.

6. kösele veya kağıt yüzeyinde son kılağı temizlenir. Bilemenin kontrolü parmak uçları ile yapılır. kılağı, içten ve dıştan hiç kalmamalıdır.

Bilenecek oyma kalemi (7) numaradan büyük olursa yağ taşında eğri yüzey iki üç bölümde bilenir. Sonra büyük bir yay eğrisi içinde yuvarlanarak ara çizgiler birleştirilir. Aksi taktirde orta kısımları yanlardan fazla bileneceğinden çukurlaşır.

KALEMLERİN BİLENMESİ

Köşeleri belli bir açıda birleştirilmiş şekildedir. Düz kalem gibi ayrı ayrı bilenir. Arakesit doğrusu hipotenüs olduğundan kesme açısı paralel olarak ağaç yüzeyinden yukarıda olacağından kesme yapmaz. Bu nedenle fazla yüksekliği düşürerek kenar kalınlığına indirilir. Düşürülen bu yükseklik yuvarlatılarak iki kenarla birleştirilir.



OYMA İŞLERİNİN MARKALANMASI
Ağaç işlerinde oyma işlerinin meydana gelmesi için belli çağın form ve ölçüleri içinde sınırlandırılması gerekir. Bu sınırlama işleminin tek yada birçok parçaları yan yana veya değişik bir şekilde birleştirmek suretiyle meydana gelmesi gerekir.

İşte bu küçük parçaların birleşmesi yanında üzerinde taşıdığı form desen, renk ve malzeme cinslerinin farklılıkları ve nitelikleri de dikkate alınarak bir kompozisyon meydana getirilir.

Ancak bu olanaklar sağlandığı zaman işin sonucunda bütünün güzelliği sağlanmış olunur.

Oyma işlerinde marka, markalama aletleriyle yapılır. Bunları: metre, gönye, pergel, kalem çizecek v.b. gibi aletlerdir.

Bu aletlerin yardımıyla, çizilen resim malzeme üzerine geçirilmeden kağıt yada ince sert bir kartona marka edilir.

Kağıt üzerindeki resim malzeme üzerine karbon kağıdı v.b. aracılarla geçirilir. Seri işlerin markalanması ise ilk markalama bir kartona yapılır, gerekli markalama yerleri saptandıktan sonra gereksiz yerler boşaltılır, böylelikle bir şarbon meydana getirilir.

Şarbonu çıkarılan form işlenecek malzeme üzerine tespit edilir, ince uçlu bir kalem yadsa çizecekle marka edilir.
alıntı